•           სარეიტინგო კომპანია „S&P“-ის ანგარიშის მიხედვით, კორონავირუსის პანდემიის მიერ საქართველოს ეკონომიკისთვის მიყენებული მნიშვნელოვანი ზიანის მიუხედავად სარეიტინგო კომპანიამ საქართველოს სუვერენული საკრედიტო რეიტინგი BB დონეზე და ასევე პერსპექტივა უცვლელი დატოვა.

 

•           აღსანიშნავია, რომ მიმდინარე წელს სარეიტინგო კომპანიამ გააუარესა რამდენიმე ქვეყნის რეიტინგის პერსპექტივა, რომელთა შორისაა: ესტონეთი, სერბეთი, სლოვაკეთი, უზბეკეთი, საბერძნეთი, ბულგარეთი და პორტუგალია. ამ ფონზე კი საქართველოს რეიტინგის და პერსპექტივის უცვლელი დატოვება ნათლად მიანიშნებს, სარეიტინგო კომპანიის ნდობაზე ჩვენი ქვეყნის ეკონომიკური პოლიტიკის მიმართ.

 

•           Fitch-ის და S&P-ის რეიტინგის მიხედვით უკვე მეორე წელია რაც საქართველო ახალ ისტორიულ მაქსიმუმზეა და საკრედიტო რეტინგის დონე არის „BB”. მაშინ, როდესაც წინა წლებში „BB-” (მაგ.2012) გვქონდა. აღსანიშნავია, რომ წელს საბოლოო შეფასებების შესაბამისად საქართველო Fitch-ის და S&P-ის რეიტინგის მიხედვით საშუალოშემოსავლიანი ქვეყნების საუკეთესო ოცეულში მოხვდა. ამ კარგი სარეიტინგო პოზიციის მიღწევა და შენარჩუნება, იმას ნიშნავს რომ საქართველოში ინვესტიება უფრო მაღალი საიმედოობით გამოირჩვა და ქვეყნის გადახდისუნარიანობა გაზრდილია.

 

•           საქართველოს მხოლოდ ერთი საფეხური აშორებს უმაღლესი საკრედიტო რეიტინგის მოსაპოვებლად და მხოლოდ ორი საფეხური აშორებს საინვესტიციო რეიტინგის მისაღწევად, რაც მომავალი სამი წლის განმავლობაში რეალისტურია.

 

•       ეს კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ "ქართული ოცნების" ხელისუფლება არის მაღალეფექტური და ოქროს შუალედის პრინციპით კოვიდთან ეფექტურად ბრძოლასთან ერთად, სწორი და დაბალანსებული ეკონომიკური პოლიტიკის განხორციელებასაც ახერხებს, რასაც საერთაშორისო ავტორიტეტული რეიტინგების შეფასებებიც ადასტურებს.

 

ვრცლად:

 

•           სტაბილური პერსპექტივა ასახავს სარეიტინგო კომპანიის მოლოდინებს რომ კონცესიური საგარეო ვალის საშუალებით მოხდება ინვესტიციების ნაკადების ჩანაცვლება და სავალუტო რეზერვებზე ზეწოლის შემცირება, ეკონომიკა 2019 წლის დონეს დაუბრუნდება 2022 წელს, მთავრობა მოახდენს ბიუჯეტის კონსოლიდაციას და 2021 წლიდან სახელმწიფო ვალის მშპ-სთან ფარდობის მაჩვენებელი შემცირებას დაიწყებს.

•           S&P შესაძლებლად მიიჩნევს საქართველოს საკრედიტო რეიტინგის გაზრდას, თუ ეკონომიკური ზრდა აისახება შემოსავლების უფრო მაღალ დონეში და ქვეყნის ექსპორტი გახდება უფრო მეტად დივერსიფიცირებული, როგორც პროდუქტების, ასევე გეოგრაფიული თვალსაზრისით. 

•           სარეიტინგო კომპანია ქვეყნის სუვერენული რეიტინგის ძლიერ მხარედ, საგარეო გამოწვევების მიუხედავად, ეკონომიკური მდგრადობის შენარჩუნებას ასახელებს. „S&P“ საქართველოს ინსტიტუციურ სიძლიერეს მიიჩნევს ეკონომიკის მნიშვნელოვან უპირატესობად. სარეიტინგო კომპანია ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ საგარეო გამოწვევების მიუხედავად საქართველომ შეინარჩუნა შედარებით მაღალი ეკონომიკური ზრდა და 2015-2019 წლებში საშუალო ეკონომიკურმა ზრდამ 4% შეადგინა, მაშინ როცა ნავთობის ფასების შემცირების შედეგად, მნიშვნელოვნად შემცირდა საგარეო მოთხოვნა, რეგიონის ქვეყნების ვალუტები გაუფასურდა და რეგიონის რამდენიმე ქვეყანა რეცესიაში ან რეცესიასთან ახლოს იყო.

•           სარეიტინგო კომპანიის პროგნოზით, კორონავირუსის პანდემიის გავრცელების თავიდან აცილების მიზნით განხორციელებული პრევენციული ღონისძიებების შედეგად 2020 წელს ეკონომიკური კლება 6% იქნება.  პანდემიამ ყველაზე მეტად ზიანი მიაყენა ტურიზმის სექტორს, რომელიც მნიშვნელოვან დამსაქმებელს, ადგილობრივი საქონლისა და მომსახურების მოხმარებისა და სავალუტო ნაკადების მნიშვნელოვან წყაროს წარმოადგენს. ანგარიშის მიხედვით, საზღვრების გახსნის მიუხედავად, ტურიზმის სექტორის გაჯანსაღება ნელი ტემპებით მოხდება, რამდენადაც კვლავ ძალაში რჩება სოციალური დისტანცირების ღონისძიებები. სარეიტინგო კომპანიის პროგნოზით საქართველოს ეკონომიკა 2019 წლის დონეს 2022 წელს დაუბრუნდება.

•           კონცესიური სესხები საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტებისგან ხელს შეუწყობს ადეკვატურ ეკონომიკურ პოლიტიკას და შეამცირებს საგადამხდელო ბალანსის რისკებს. 

•           პანდემიის პერიოდში ეკონომიკური კრიზისის გეგატიური გავლენის  შესამცირებლად მთავრობამ და ეროვნულმა ბანკმა კონკრეტული ნაბიჯები გადადგა. ეროვნულმა ბანკმა შეამცირა რეფინანსირების განაკვეთი (100 საბაზისო პუნქტით 8 პროცენტამდე), გაამარტივა დაკრედიტება და ხელი შუწყო ლიკვიდობის ზრდას საფინანსო სექტორში, მათ შორის  უცხოურ ვალუტაში სვოპების ხაზის საშუალებით. ამასთან, ეროვნულმა ბანკმა და ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკმა - EBRD, 200 მილიონი უცხოური ვალულის სვოპის საშუალებით ხელი  შეუწყვეს ეროვნულ ვალუტაში ბიზნესის დაკრედიტებასა და ასევე ეროვნული ბანკის რეზერვების მართვას.

•           საქართველოს მთავრობის ანტიკრიზისული გეგმამ 3.5 მლრდ ლარი შეადგინა (მშპ-ს 7.5%), რომელიც მიმართულია შინამეურნეობების, მცირე და საშუალო ბიზნესის, ტურიზმის სექტორის, ჯანდაცვისა და სოფლის მეურნეობის მხარდასაჭერად. ზემოაღნიშნული თანხიდან, საკრედიტო საგარანტიო სქემა, დღგ-ს ავტომატური დაბრუნება და ბანკების გრძელვადიანი დაკრედიტება მშპ-ს 3 პროცენტს შეადგენს.

•           საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციები მიმდინარე წელს დააფინანსებენ შედარებით გაზრდილ საბიუჯეტო დეფიციტს, რაც ასევე შეამცირებს საგადამხდელო ბალანსზე ზეწოლას და  ხელს შეუწყობს ფისკალური ბუფერების შენარჩუნებას. უკვე დადასტურებული საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების მხარდაჭერა მშპ-ს 10%-ს შეადგენს.

•           საქართველოს ეკონომიკური მდგრადობის მნიშვნელოვან ფაქტორს საგარეო დაფინანსების მოზიდვა წარმოადგენს, ინვესტიციების და წმინდა პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების  დონე ქვეყანაში აჭარბებს  ყველა სხვა BB კატეგორიის ქვეყნების მაჩვენებელს, რომელსაც სარეიტინგო კომპანია აფასებს.

•           სარეიტინგო კომპანიის პროგნოზით კორონავირუსის პანდემიის გამო შენარჩუნდება რთული საგარეო ეკონომიკური გარემო, მაგრამ მიუხედავად ამისა, მთავრობის ძალისხმევა, ხელი შეუწყოს ეკონომიკისა და ექსპორტის დივერსიფიკაციას, მიიზიდოს ინვესტიციები და გააუმჯობესოს ინფრასტრუქტურა, მყარი ეკონომიკური ზრდის შენარჩუნებისა და  საგარეო დისბალანსის თანდათანობით აღმოფხვრის მნიშვნელოვან ფაქტორს წარმოადგენს.

•           „S&P“ ანგარიშში აღნიშნავს, რომ საქართველოს მთავრობის ეკონომიკური  რეფორმები, რომლებიც გრძელვადიან ეკონომიკურ ზრდაზეა ორიენტირებული,  მოიცავს: ინფრასტრუქტურული პროექტების განხორციელებას,  ბიზნეს გარემოს შემდგომ გაუმჯობესებას, განათლებისა და სახელმწიფო საწარმოების რეფორმას.

•           ეკონომიკის გაჯანსაღების ტემპი და სიძლიერე მიანიშნებს მთავრობის შესაძლებლობაზე, უზრუნველყოდ ვალის მშპ-თან ფარდობის შემცირება.

ეკონომიკის სტაბილურობისთვის მნიშვნელოვან როლს თამაშობს მცურავი გაცვლითი კურსისადმი ერთგულება და ეროვნული ბანკის ერთჯერადი ინტერვენციები. მცურავი გაცვლითი კურსისადმი ერთგულება ხელს უწყობს საგრეო შოკების კორექტირებას, ეკონომიკაზე უარყოფითი გავლენის შემცირებას და ფინანსური სისტემის სტაბილურობას.

•           ქვეყნის საჯარო ფინანსები ხასიათდებოდა დაბალი ფისკალური დეფიციტითა და სახელმწიფო ვალის ზომიერი დონით. მიმდინარე წელს პანდემიის გამო დეფიციტი მშპ-ს 2.9 პროცენტიდან 8.5 პროცენტამდე, ხოლო სახელმწიფო ვალი მშპ-ს 55 პროცენტამდე გაიზრდება.  ეკონომიკური გაჯანსაღების და ფისკლური კონსოლიდაციის პარალელურად, 2021 წლიდან მთავრობის ვალი შემცირებას დაიწყებს.

•           რეიტინგის მთავარ შემზღუდველ ფაქტორს ერთ სულ მოსახლეზე მთლიანი შიდა პროდუქტის დაბალი დონე წარმოადგენს, რომელიც 6000 აშშ. დოლარს ქვემოთ იქნება 2023 წელს, რაც ძირითადად დაბალი სასტარტო პირობებისა და დაბალი დამატებული ღირებულების მქონე საქონლის ექსპორტის შედეგია. ამასთან, სოფლის მეურნეობის სექტორში რომელიც მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს (40%) ასაქმებს, დაბალია პროდუქტიულობის დონე.

 

სარეიტინგო კომპანია ასახელებს იმ გამოწვევებსაც, რაც ქვეყნის წინაშე დგას:

•           კორონავირუსის პანდემიის გამო შესუსტებული ეკონომიკური ზრდა.

•           სუსტი საგარეო სექტორი კვლავ ქვეყნის გამოწვევად რჩება. საგარეო მოწყვლადობის თვალსაზრისით მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება საგარეო ვალდებულებები და მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი. სარეიტინგო კომპანიის შეფასებით მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი 2020 წელს 10%-მდე გაიზრდება.  პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები ჩვეულებრივ წარმოადგენს მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის დაფინანსების ძირითად წყაროს და მიმდინარე წელს მისი მნიშვნელოვანი შემცირებაა მოსალოდნელი. შესაბამისად, მიმდინარე ანგარიში ძირითადადა საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების კონცესიური სესხებით დაფინანსდება, რომელიც მიმართულია სპეციფიკური პროექტების და რეფორმების განხორციელებისკენ.

•           ამასთან, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მარაგები მნიშვნელოვნად მაღალია და მიმდინარე ანგარიშის შემოდინებების დაახლოებით 160 პროცენტს შეადგენს. 

•           საფინანსო სექტორის მნიშვნელოვან პრობლემად კვლავ რჩება დოლარიზაციის მაღალი დონე.

•           სახელმწიფო ვალის დიდი ნაწილი უცხოურ ვალუტაშია, რაც ზრდის რისკებს ლარის გაუფასურების შემთხვევაში, თუმცა სახელმწიფო ვალი ხასიათდება ხელსაყრელი სტრუქტურით საშუალო ვადიანობისა და საპროცენტო განაკვეთების თვალსაზრისით.

•           სარეიტინგო კომპანიის შეფასებით, მნიშვნელოვან რისკს წარმოადგენს რეგიონში მიმდინარე გეოპოლიტიკურ მოვლენები. სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის სტატუსი კვლავ იქნება საქართველოსა და რუსეთს შორის დავის საკითხი. ამასთან, რუსეთი განაგრძობს ზემოაღნიშნულ ტერიტორიულ ერთეულებთან მჭიდრო კავშირების დამყარებას და მათ  სამხედრო სტრუქტურებში ნაწილობრივ ინტეგრაციას. ამის მიუხედავად, სარეიტინგო კომპანია თვლის რომ საშუალოვადიან პერიოდში ადგილი არ ექნება კონფლიქტის ესკალაციას. 2019 წლის საპროტესტო აქციები და რუსეთის მიერ ფრენების შეზღუდვა, საქართველოს მთავრობის ვებ-გვერდებზე კიბერ-თავდასხმა მიუთითებს რუსეთთან ურთიერთობის გაუარესებაზე, სხვა სფეროებში კი ურთიერთობების გაუმჯობესება შეინიშნება. საქართველო უკრაინასთან ერთად ცდილობს შეზღუდოს რუსეთის გავლენა შავი ზღვის აუზში.

•           „S&P“ პოზიტიურად აფასებს ეროვნული ბანკის მონეტარულ პოლიტიკას, 2020 წლის პირველ ნახევარში ზრდის მიუხედავად ინფლაცია 2010-2019 წლებში საშუალოდ 4%-ს ქვემოთ იყო. სარეიტინგო სააგენტო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ საქართველოს მონეტარული პოლიტიკის ეფექტიანობას, რეგიონის ქვეყნებთან შედარებით.

•           სარეიტინგო კომპანია ასევე ყურადღებას ამახვილებს საქართველოში არსებულ მდგრად საბანკო სისტემაზე, რისი ერთ-ერთი დამადასტურებელია, მიმდინარე პროცესების მიუხედავად უმოქმედო სესხების დაბალი მაჩვენებელი. სესხების მომსახურების გადავადების  პოლიტიკის ფონზე მოსალოდნელია საბანკო აქტივების ხარისხის  გარკვეული გაუარესება.

•           სარეიტინგო კომპანია პოზიტიურად აფასებს ხელისუფლების ძალისხმევას: დოლარიზაციის შემცირებისკენ მიმართულ ღონისძიებებს, საპენსიო რეფორმას, დეპოზიტების დაზღვევას, კაპიტალის ბაზრის განვითარებასა და ხელისუფლების სხვა რეფორმებს.